تکثیر معتاد متجاهر روی دور تند | مدیریت سوخته در حوزه اعتیاد

به گزارش جام جم آنلاین، بحث ساماندهی معتادان متجاهر به نظر می‌رسد برای بسیاری از مدیران به کلافی سردرگم بدل شده است. گذشت زمان نیز ثابت می‌کند که برنامه‌های آنها کارایی لازم را نداشته است، چراکه اگر غیر از این بود شهروندان از حضور معتادان متجاهر در معابر و بزرگراه‌های پایتخت گلایه نمی‌کردند و مسائلی مانند گورخوابی و اتوبوس خوابی خبرساز نمی‌شد.

برای نمونه تعدادی از شهروندان در تهران در تماس با جام‌جم آنلاین می‌گویند تردد معتادان بی‌خانمان در مناطقی مانند تقاطع بزرگراه شهید زین الدین با بزرگراه امام علی خطر تصادف را در این منطقه افزایش داده است.

وعده‌های الکی

دیروز پس از جلسه قرارگاه اجتماعی تهران نیز وقتی استاندار تهران در جمع خبرنگاران حاضر شد. بحث به ساماندهی معتادان متجاهر کشیده شد و او ‌از این گفت که حدود 25هزار معتاد متجاهر در تهران وجود دارد.

آن طور که محسن منصوری توضیح داد امکان ساماندهی برای حدود‌ ۱۹ هزار ‌ معتاد بی‌خانمان فراهم شده است و تا دو ماه آینده ظرفیت برای ساماندهی این افراد به 25 هزار نفر خواهد رسید.

این درحالی است که آذر ماه سال گذشته بود که زاکانی، شهردار تهران وعده داد که شهروندان تا دوماه دیگر ‌معتادان متجاهر را در تهران نخواهند دید. اما با اینکه حدود شش ماه از این وعده شهردار تهران می‌گذرد، هنوز بحث ساماندهی معتادان متجاهر راه به جایی نبرده است.

وعده‌های بسیاری تاکنون برای ساماندهی وضعیت معتادان متجاهر مطرح شده است. اما این وعده‌ها به سرانجام نمی‌رسند، چراکه برنامه‌های مدیران در این حوزه ‌با نگاه امنیتی و پلیسی همراه است و باید گفت مسائل اجتماعی با چنین نگاهی برطرف نمی‌شود.

سعید صفاتیان، رئیس پیشین کمیته مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام آمارهای مطرح شده در خصوص تعداد معتادان متجاهر را قبول ندارد. او به جام جم آنلاین می‌گوید این آمارها مربوط به چند سال گذشته است و با توجه به شرایط نامناسب اقتصادی کشور می‌توان گفت تعداد معتادان متجاهر افزایش یافته است.

آن طور که صفاتیان توضیح می‌دهد تعداد معتادان متجاهر در کشور بیش از یکصد هزار نفر برآورد می‌شود و برنامه‌هایی که اکنون برای کاهش این آمار و بهبود شرایط در دستور کار قرار گرفته است راه به  جایی نمی‌برد.

این تحلیلگر حوزه اعتیاد از نگاه پلیسی حاکم بر این حوزه انتقاد می‌کند و می‌افزاید: این نگاه سبب شده شرایط دراین حوزه به درستی مدیریت نشود، چون اگر غیر از این بود تعداد معتادان باید کاهش پیدا می‌کرد و هزینه‌ کمتری به کشور تحمیل می‌شد.

به گفته صفاتیان در بیشتر کشورهای دنیا برای اجرای برنامه‌های کاهش آسیب از متخصصانی مانند روانشناس و جامعه شناسان بهره گرفته می‌شود و چنین مسائلی را به نظامی‌ها واگذار نمی‌کنند.

او نحوه فعالیت شهرداری تهران در این حوزه را نیز مناسب نمی‌داند و عنوان می‌کند: چنانچه شهرداری تهران نظر دیگری در این خصوص دارد، می‌توان اجازه داد گروهی از کارشناسان مستقل برنامه‌های شهرداری در حوزه اعتیاد را بررسی کنند. به این ترتیب ‌ اگر برنامه‌های آقای زاکانی موفقیت آمیز بود‌. ایشان می‌تواند شیوه مدیریت در این حوزه را در اختیار دنیا قرار دهد.

بازگشت 95درصدی به اعتیاد

بیشتر کارشناسان معتقدند با اجبار نمی‌توان معتادان متجاهر را درمان کرد، زیرا بیشتر آنها پس از خروج از اردوگاه‌ها دوباره مصرف مواد مخدر را شروع می‌کنند.

آن طور که صفاتیان توضیح می‌دهد بحث ساماندهی  معتادان متجاهر در کشور ما تقریبا از سال 86 شروع شد و به این شکل برنامه‌های مناسبی مانند کاهش آسیب در دستور کار قرار گرفت. اما از سال 90 با تغییر مدیریت‌ها نگاه انتظامی و امنیتی بر ستاد مبارزه با مواد مخدر حاکم شد. ‌

رئیس پیشین کمیته مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام  تاکید می‌کند: برنامه‌های 26کشور را درخصوص نحوه مدیریت مساله معتادان متجاهر  از نزدیک بررسی کرده‌ام به همین دلیل می‌توانم بگویم برنامه‌ای که در کشور ما در حال اجراست‌ شبیه هیچکدام از برنامه‌های اجرا شده در این کشورها نیست.

صفاتیان در این خصوص توضیح می‌دهد: بر اساس ماده 16 قانون، پلیس می‌تواند معتادان متجاهر را دستگیر کند و دستگاه ‌قضا نیز می‌تواند در این خصوص حکم صادر کند تا چنین فردی بین سه تا شش ماه در مراکزی که برای درمان این افراد در نظر گرفته شده ‌است،  نگهداری شوند. اما مساله اینجاست که بررسی‌ها نشان می‌دهد 95درصد این افراد بعد از آزادی دوباره مصرف مواد مخدر را شروع می‌کنند.

 برنامه‌های پرهزینه و بی‌نتیجه

برخی کارشناسان  مانند صفاتیان تعداد معتادان متجاهر ‌ کشور را بیش از یکصدهزار نفر برآورد می‌کنند. این درحالی است که این آمار نیز براساس اطلاعات چند سال گذشته برآورد شده و با توجه‌ به اینکه برخی دستگاه‌های مسؤول به وظایف خود عمل نمی‌کنند و شرایط اقتصادی کشور نیز در چند سال اخیر بحرانی‌تر شده می‌توان گفت تعداد معتادان بی‌خانمان بیش از آمارهایی است که این روزها از سوی کارشناسان و مسؤولان مطرح می‌شود.‌

برای نمونه ‌براساس قانون، وزارت رفاه باید معتادان بی‌بضاعت را تحت پوشش برنامه‌های درمانی قرار دهد.‌ اما به این مهم توجه نمی‌شود در نتیجه روند تبدیل معتادان به معتاد متجاهر سرعت گرفته است.

صفاتیان بر ناکارآمدی برنامه‌هایی که اکنون اجرا می‌شود، تاکید می‌کند و می‌افزاید:‌ ستاد مبارزه با مواد مخدر این ریسک را نمی‌کند تا تیم مستقلی برنامه‌های اجرا شده از سوی آنها را پایش کند و میزان تاثیر گذاری برنامه‌های اجرا شده مشخص شود‌.

او درباره اینکه مدیران ادعا می‌کنند در ‌ مراکز درمان اعتیاد حرفه‌ آموزی نیز انجام می‌شود، عنوان می‌کند: بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود 50درصد از معتادان کشور صاحب شغل هستند، بنابراین می‌توان گفت حرفه آموزی تاثیر زیادی بر کاهش اعتیاد ندارد. علاوه بر این بیشتر معتادان متجاهر افرادی هستند که به مصرف هروئین روی آورده‌اند و شرایط رفتاری و روانی مناسبی ندارند. درمان اعتیاد این افراد حدود دو تا سه سال زمان می‌برد به همین دلیل باید پرسید در مدت شش ماه نگهداری در اردوگاه چگونه می‌توان انگیزه فراگیری شغل را در این افراد ایجاد کرد؟‌

 نگاه پلیسی و امنیتی حاکم بر حوزه اعتیاد سبب شده در یک دهه گذشته برخلاف تلاش و هزینه‌های انجام شده نتایج مناسبی به دست نیاید. به همین دلیل کارشناسان تاکید می‌کنند باید چنین رویکردی را تغییر داد و با کمک گرفتن از سازمان‌های مردم نهاد اجرای برنامه‌های کاهش آسیب را با جدیت بیشتری دنبال کرد.